Η διατροφή χωρίς γλουτένη τα τελευταία χρόνια έχει γίνει από τις μεγαλύτερες τάσεις, με πολλά διάσημα πρόσωπα να προωθούν τον τρόπο ζωής χωρίς γλουτένη και ένα πλήθος βιβλίων και άρθρων να δημοσιεύονται συνεχώς με τα υποτιθέμενα οφέλη. Έτσι, αυτή η νέα πραγματικότητα οδήγησε εκατομμύρια ανθρώπους να ακολουθήσουν αυτό το μοντέλο διατροφής με την ελπίδα να χάσουν βάρος ή να βελτιώσουν την υγεία τους. Μια μελέτη, επίσης, διαπίστωσε ότι το 65% των Αμερικανών πιστεύουν ότι τα τρόφιμα χωρίς γλουτένη είναι πιο υγιεινά και το 27% επιλέγει να τα φάει για να προωθήσει την απώλεια βάρους.

Έχουμε αναρωτηθεί όμως αν όλα τα παραπάνω υποστηρίζονται από την επιστήμη;

Ξεκινώντας, λοιπόν, ας δούμε τι είναι η γλουτένη…
Η γλουτένη είναι ένας συνδυασμός δύο πρωτεϊνών, της γλιαδίνης και της γλουτελίνης, οι οποίες είναι ενωμένες με άμυλο στο ενδοσπέρμιο του σπόρου. Βρίσκεται πιο συχνά στο σιτάρι και σε άλλα συναφή δημητριακά, όπως το κριθάρι, η σίκαλη, η όλυρα και το σιμιγδάλι. Οι πρωτεΐνες της γλουτένης είναι εξαιρετικά ελαστικές, και γι ‘αυτό οι κόκκοι που περιέχουν γλουτένη είναι κατάλληλοι για την παρασκευή ψωμιού και άλλων ψημένων προϊόντων.

Η κατανάλωσή της δε βλάπτει ούτε ωφελεί ιδιαίτερα την υγεία μας. Είναι σαφές όμως ότι άνθρωποι που πάσχουν από κοιλιοκάκη και δεν μπορούν να μεταβολίσουν τη γλουτένη πρέπει να ακολουθούν εφ’ όρου ζωής μια διατροφή καταναλώνοντας τρόφιμα ελεύθερα αυτής. Επιπλέον, η γλουτένη έχει συνδεθεί και με άλλες ασθένειες όπως το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, η νόσος Crohn και η ελκώδης κολίτιδα.

Τι είναι η κοιλιοκάκη;
Η κοιλιοκάκη ή εντεροπάθεια από ευαισθησία στη γλουτένη μπορεί να ορισθεί σαν μια μόνιμη δυσανεξία στη γλιαδίνη, που χαρακτηρίζεται από ιστοπαθολογικές βλάβες εντοπιζόμενες κυρίως στο λεπτό έντερο. Οι βλάβες αυτές συνίστανται σε βράχυνση ή απώλεια τον φυσιολογικών λαχνών με αποτέλεσμα να εμποδίζεται η πέψη και η απορρόφηση της γλουτένης. Αν και ο ακριβής μοριακός μηχανισμός, με τον οποίο η γλουτένη προκαλεί τη βλεννογονική βλάβη στο λεπτό έντερο, δεν είναι γνωστός, παθοφυσιολογικά δεδομένα εμπλέκουν γενετικούς, ανοσολογικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η νόσος επηρεάζει περίπου το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ σε χώρες όπως η Φινλανδία, το Μεξικό και σε συγκεκριμένους πληθυσμούς στη Βόρεια Αφρική ο επιπολασμός εκτιμάται ότι είναι πολύ υψηλότερος, περίπου 2 – 5%.

Τι ισχύει όμως πραγματικά;
Έρευνες, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν σε άτομα που ακολουθούσαν μια διατροφή ελεύθερη σε γλουτένη και δεν νοσούσαν από κοιλιοκάκη, έχουν δείξει πως η τήρηση ενός τέτοιου διαιτητικού μοτίβου μπορεί να οδηγήσει σε μια διατροφή χαμηλής πρόσληψης σε υδατάνθρακες, σίδηρο, φυλλικό οξύ, νιασίνη, ψευδάργυρο και φυτικές ίνες. Οι ειδικοί, επίσης, τονίζουν και τους κινδύνους που εγκυμονεί για τα παιδιά που δεν έχουν κοιλιοκάκη, η υιοθέτηση μιας διατροφής χωρίς γλουτένη.

Τώρα αν αναρωτιέστε γιατί πολλοί άνθρωποι αισθάνονται καλύτερα ακολουθώντας μια διατροφή ελεύθερη σε γλουτένη η απάντηση είναι απλή. Η αποφυγή της γλουτένης συνήθως περιλαμβάνει τη μείωση των επεξεργασμένων τροφίμων, καθώς βρίσκεται σε μια μεγάλη ποικιλία αυτών, όπως στο γρήγορο φαγητό, τα επεξεργασμένα προϊόντα και τα ζαχαρούχα δημητριακά.

Τρόφιμα που ανήκουν σε αυτές τις κατηγορίες, όχι μόνο περιέχουν γλουτένη, αλλά συνήθως είναι υψηλά σε θερμίδες, ζάχαρη και ανθυγιεινά λίπη. Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι ισχυρίζονται ότι χάνουν βάρος, αισθάνονται λιγότερο κουρασμένοι και έχουν λιγότερο πόνο στις αρθρώσεις ακολουθώντας μια δίαιτα χωρίς γλουτένη. Είναι πιθανό ότι και αυτά τα οφέλη αποδίδονται στον αποκλεισμό πολλών -όχι μόνο ανθυγιεινών- τροφίμων και κατ’ επέκταση στη μείωση προσλαμβανόμενων θερμίδων.

Οι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε εκλεπτυσμένους υδατάνθρακες και σάκχαρα έχουν συνδεθεί με αύξηση βάρους, κόπωση, πόνο στις αρθρώσεις, κακή διάθεση και πεπτικά προβλήματα.

Δεν υπάρχουν, όμως, προς το παρόν έρευνες και επιστημονικά δεδομένα που να υποστηρίζουν ότι η γλουτένη σχετίζεται με τη μείωση ή την αύξηση του σωματικού βάρους.

Κλείνοντας, είναι σημαντικό να τονιστεί πως τα μεταποιημένα προϊόντα χωρίς γλουτένη δεν είναι πάντα πιο υγιεινά από αυτά που την περιέχουν, καθώς μπορεί να είναι υψηλότερα σε σάκχαρα και κορεσμένα λίπη (βελτίωση της γεύσης καθώς απουσιάζει το σιτάρι), άρα και σε θερμίδες. Σύμφωνα με έρευνες, υπήρξαν άνθρωποι με κοιλιοκάκη των οποίων το βάρος αυξήθηκε όταν ξεκίνησαν να καταναλώνουν τα ειδικά διαμορφωμένα τρόφιμα χωρίς γλουτένη.

Το βασικό είναι ότι οι έρευνες συνεχίζονται για τα πιθανά οφέλη μιας δίαιτας χωρίς γλουτένη σε άτομα χωρίς δυσανεξία ή κοιλιοκάκη.

Πηγές
Ζαμπέλας Α.(2011) Κλινική διαιτολογία & διατροφή με στοιχεία παθολογίας, BrokenHillPublishersLTD: Cyprus.

Marcason, W. (2011). Is There Evidence to Support the Claim that a Gluten-Free Diet Should Be Used for Weight Loss? Journal of the American Dietetic Association, 111(11), 1786.

American Dietetic Association. Evidence-Based Nutrition Practice Guideline on Celiac Disease. May 2009. American Dietetic Association Evidence Analysis Library Web site. http://www.adaevidencelibrary. com/topic.cfm?cat=3726. Accessed August 31, 2011.

Barton SH, Murray JA. Celiac disease and autoimmunity in the gut and elsewhere. GastroenterolClin North Am. 2008; 37:411-428.

Healthline (2016) Pediatricians concerned about increase in gluten-free diets for children

Healthline (2019) Is gluten bad for you? A critical look