Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS) είναι μία ενδοκρινολογική διαταραχή, η οποία επηρεάζει πάνω από το 18% των γυναικών κατά την αναπαραγωγική ηλικία. Χαρακτηρίζεται από διαφορετικό φαινότυπο σε κάθε περιστατικό και η διάγνωσή του πραγματοποιείται όταν επιβεβαιώνονται τουλάχιστον δύο από τα παρακάτω κριτήρια:

• Κλινική υπερανδρογοναιμία (συνήθως με υπερτρίχωση, ακμή ή αλωπεκία)
• Παρουσία κύστεων στις ωοθήκες, οι οποίες αξιολογούνται με υπερηχογραφική εξέταση
• Ακανόνιστη έμμυνο ρύση ή και καθόλου εμμηνόρροια

Συχνά στο PCOS με τα παραπάνω συνυπάρχουν η παχυσαρκία, η αντίσταση στην ινσουλίνη, που επηρεάζει τον τρόπο που το σώμα χρησιμοποιεί τη γλυκόζη, και μια χρόνια φλεγμονώδης κατάσταση χαμηλού βαθμού. Οι ανησυχίες, όμως, επεκτείνονται και παραπέρα καθώς στις γυναίκες με PCOS αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης διαβήτη, καρδιακών νοσημάτων, υψηλής πίεσης και καρκίνου της μήτρας και του στήθους.

Δεδομένου ότι η παχυσαρκία επιδεινώνει την κλινική παρουσία του συνδρόμου και σύμφωνα με τις συστάσεις της Διεθνούς Οδηγίας για τη Διάγνωση και Διαχείριση του PCOS, βασισμένης σε αποδείξεις, ο έλεγχος και η μείωση του σωματικού βάρους σε υγιή επίπεδα, αποτελεί μια από τις βασικές στρατηγικές θεραπείας.

Μια θρεπτική διατροφή μπορεί να βοηθήσει στη ρύθμιση των ορμονών και του εμμηνορρυσιακού κύκλου. Η αυξημένη κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων αυξάνουν τη φλεγμονή και την αντίσταση στην ινσουλίνη. Ωστόσο, ενώ εξακολουθεί να συζητιέται ποιο είναι το πιο αποτελεσματικό διατροφικό μοτίβο για την απώλεια βάρους στο PCOS, η Μεσογειακή διατροφή αναγνωρίζεται συνήθως ως το πρότυπο που προάγει την υγεία για όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του συνδρόμου. Είναι μια διατροφή πλούσια σε ακόρεστα λιπαρά, υδατάνθρακες χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, φυτικές ίνες, βιταμίνες, αντιοξειδωτικά και χαμηλή ποσότητα πρωτεϊνών ζωικής προέλευσης.

Τα τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες και υδατάνθρακες χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη μπορούν να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της αντίστασης στην ινσουλίνη επιβραδύνοντας την πέψη και μειώνοντας την επίδραση του σακχάρου στο αίμα, γεγονός που μπορεί να είναι επωφελές για τις γυναίκες με PCOS.

Στα τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες συμπεριλαμβάνονται όλα τα φρούτα και τα λαχανικά (κυρίως τα πράσινα φυλλώδη), τα όσπρια και τα δημητριακά ολικής άλεσης. Είναι αξιοσημείωτη και η αύξηση κατανάλωσης τροφίμων που θα συμβάλουν σημαντικά στη μείωση της φλεγμονής, όπως το ελαιόλαδο, οι ξηροί καρποί και τα ψάρια πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα, παραδείγματος χάρη ο σολομός και οι σαρδέλες.

Μια έρευνα που δημοσιεύθηκε το 2019 και πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 124 γυναικών, με κοινό χαρακτηριστικό την ηλικία και τον Δείκτη Μάζας Σώματός τους, εκ των οποίων οι 112 είχαν PCOS, ενώ οι υπόλοιπες 112 αποτελούσαν την ομάδα ελέγχου, έδειξε πως οι γυναίκες με PCOS κατανάλωναν λιγότερο ελαιόλαδο, όσπρια, θαλασσινά και ξηρούς καρπούς σε σχέση με τις γυναίκες της ομάδας ελέγχου.

Παρόλο που δεν υπήρχαν διαφορές στην ενεργειακή πρόσληψη των δύο ομάδων, τα αποτελέσματα έδειξαν επίσης πως η ομάδα με PCOS κατανάλωνε χαμηλότερη ποσότητα σύνθετων υδατανθράκων, φυτικών ινών, ω-3 και ω-6 λιπαρών οξέων σε σχέση με την ομάδα ελέγχου.

Ποια τρόφιμα είναι σημαντικό να αποφεύγονται;
Η αυξημένη κατανάλωση των παρακάτω τροφίμων πυροδοτεί την επιδείνωση του συνδρόμου.

• Επεξεργασμένοι υδατάνθρακες (γλυκά, σοκολάτες, κέικ, μπισκότα κτλ).
• Τρόφιμα με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη (μακαρόνια, λευκό ψωμί). Αντ’ αυτών μπορείτε να προτιμήσετε ζυμαρικά και ψωμί ολικής άλεσης ή παρασκευασμένα από δημητριακά και όσπρια.
• Τρόφιμα και ροφήματα υψηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη, καθώς επιδεινώνουν την ινσουλινοαντίσταση. Προσοχή χρειάζονται οι διάφορες μορφές στις οποίες μπορεί να υπάρχει η ζάχαρη, όπως για παράδειγμα σουκρόζη, δεξτρόζη, σιρόπι αγαύης ή σφενδάμου, μέλι κτλ.
• Επεξεργασμένο και κόκκινο κρέας.
• Κορεσμένα και trans λιπαρά (μαργαρίνη, πατατάκια, σφολιατοειδή του εμπορίου κτλ), τα οποία διεγείρουν την φλεγμονή στον οργανισμό και την παραγωγή ανδρογόνων από τις ωοθήκες.

Προσοχή χρειάζεται, επίσης, σε τρόφιμα και προϊόντα που περιέχουν ουσίες οι οποίες μπορούν να διαταράξουν την ισορροπία των ορμονών στο ενδοκρινικό σύστημα (πχ φυτοοιστρογόνα, φυτοφάρμακα, διοξίνες κ.α).

Άσκηση
Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει, επιπλέον, στην πορεία του συνδρόμου και η καθημερινή άσκηση. Ακόμα και η ήπια καθημερινή κίνηση μπορεί να συμβάλλει στη μείωση του σωματικού βάρους και της αντίστασης της ινσουλίνης, στην εξισορρόπηση των ορμονών και στη βελτίωση των συμπτωμάτων του συνδρόμου. Πολλοί ειδικοί συστήνουν τουλάχιστον 150 λεπτά μέτριας έντασης άσκηση εβδομαδιαίως.

Ύπνος
Ένα πρόγραμμα καλού ύπνου βοηθά στη μείωση των επιπέδων του άγχους και στη ρύθμιση ορμονών όπως είναι η κορτιζόλη, η γκρελίνη και η ινσουλίνη, ορμόνες, δηλαδή, που επηρεάζουν τη διαχείριση του άγχους, του βάρους και της όρεξης.

Συμπληρώματα
Συμπληρώματα με φυσικά βότανα όπως είναι η λυγαριά, η ρίζα γλυκόριζας, το χρώμιο και το μαγνήσιο μπορούν να βοηθήσουν στην ισορροπία των ορμονών, στη βελτίωση της αντίστασης της ινσουλίνης και στη ρύθμιση για έναν υγιή εμμηνορρυσιακό κύκλο.

Συμπερασματικά…
ο συνδυασμός ενός διατροφικού πλάνου, με σωματική δραστηριότητα και κάποιες αλλαγές των καθημερινών συνηθειών θα συμβάλλει θετικά στην πορεία του συνδρόμου, συνεπώς και στην υγεία των γυναικών με PCOS.

Πηγές
Roberta Larson Duyff, ΕιρήνηΠ. Κοΐδου. Εγχειρίδιο Τροφίμων και Διατροφής της Αμερικανικής Διαιτητικής Εταιρείας, Εκδόσεις «σοφία» 2014: Θεσσαλονίκη.

Healthline (2019) 30 Natural ways to help treat Polycystic Ovary Syndrome (PCOS).

Healthline (2019) Can my diet relieve symptoms of Polycystic Ovary Syndrome (PCOS).

Barrea, L., Marzullo, P., Muscogiuri, G., Di Somma, C., Scacchi, M., Orio, F., Savastano, S. (2018). Source and amount of carbohydrate in the diet and inflammation in women with polycystic ovary syndrome. Nutrition Research Reviews, 1–11.

González F (2015) Nutrient-induced inflammation in polycystic ovary syndrome: role in the development of metabolic aberration and ovarian dysfunction. SeminReprodMed 33, 276–286.

Barrea, L., Arnone, A., Annunziata, G., Muscogiuri, G., Laudisio, D., Salzano, C.,Savastano, S. (2019). Adherence to the Mediterranean Diet, Dietary Patterns and Body Composition in Women with Polycystic Ovary Syndrome (PCOS). Nutrients, 11(10), 2278. 

Teede, H.J.; Misso, M.L.; Costello, M.F.; Dokras, A.; Laven, J.; Moran, L.; Piltonen, T.; Norman, R.J.; International, P.N. Recommendations from the international evidence-based guideline for the assessment and management of polycystic ovary syndrome. Hum. Reprod. 2018, 33, 1602–1618.